Mieszkania socjalne - fakty i mity

Mieszkanie socjalne może stanowić lokal o obniżonym standardzie i w wielu miastach rzeczywiście tak jest. Wciąż spotkać się można z mieszkaniami bez dostępu do ciepłej wody, łazienki czy toalety. Niejednokrotnie słyszy się też, że również nowe inwestycje z tego obszaru charakteryzują się stosowaniem tańszych i gorszych jakościowo materiałów i rozwiązań architektonicznych, w celu doraźnej oszczędności. Czy zatem tworzenie mieszkań socjalnych dla najuboższych grup ludności stwarza możliwość realizacji zasad idei rozwoju zrównoważonego?

Od czasu ogłoszenia w 1983 roku raportu „Nasza wspólna przyszłość” zaczęto dostrzegać konieczność dbania o właściwy rozwój. Taki, który zaspokaja potrzeby obecnych pokoleń w sposób, który nie naraża na ryzyko niezaspokojenia potrzeb pokoleń następnych. Mówiąc wprost – logicznym jest takie działanie inwestycyjne w każdym z obszarów, by oszczędność doraźna nie przeważyła nad jakością podejmowanych czynności i trwałością efektu. Tak też rozumieć należy ideę zrównoważonego rozwoju miasta.

W segmencie mieszkalnictwa idea ta zakłada zapewnienie schronień i mieszkań dostępnych dla każdego, poprzez angażowanie środków finansowych na te cele. Oznacza to, że w jego ramach należy dążyć do poprawy jakości życia w osiedlach ludzkich przez zwalczanie bezdomności, pogłębiającej się biedy, bezrobocia, czy wykluczenia społecznego. Czy można mówić o zwalczaniu rzeczonych patologii przy pomocy niskiej jakości mieszkań socjalnych?

ZRÓWNOWAŻONA POLSKA?

Pytanie jest o bardzo zasadne, bo to właśnie odpowiednie warunki mieszkaniowe są podstawą do projektowania osiedli, dzielnic i miast zrównoważonych.Wyraźnie podkreśla to w swoich publikacjach dr Vida Maliene. Zaznacza przy tym, że odpowiednie warunki mieszkaniowe rozumieć należy w kategoriach wysokiej dostępności cenowej, o możliwie wysokim standardzie i stanie technicznym, estetycznej architekturze i rozwiązaniach oszczędzających środowisko.

Maliene wskazuje również, że oczekiwana skuteczność koncepcji zrównoważonego rozwoju osiągnięta zostanie dopiero wówczas, kiedy będzie realizowana we wszystkich typach zasobów mieszkaniowych. W szczególności w zasobach mieszkań społecznych. Czy takie myślenie widoczne jest w Polskim prawodawstwie i programach zrównoważonego rozwoju?

 

W Polsce, w ramach realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju, wprowadzano różne programy, dążące do poprawy warunków mieszkaniowych w celu ochrony ubogich. Te aktualnie obowiązujące, które odpowiadają na wyzwania związane z realizacją idei zrównoważonego rozwoju w zakresie budownictwa społecznego, to:

• Strategia długofalowego rozwoju sektora mieszkaniowego na lata 2005–2025
• Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu (KPPUiWS)
• Narodowy Program Mieszkaniowy (NPM)
• dokument Główne problemy, cele i kierunki programu wspierania rozwoju budownictwa mieszkaniowego do 2020 roku

Najbliższy bezpośrednio opisywanym zagadnieniem jest powstały w 2016 roku Narodowy Program Mieszkaniowy, który służy realizacji „Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju”. Dokonuje się to poprzez realizowanie zadań spójności społecznej w ramach filaru II. Rozwój społecznie i terytorialnie zrównoważony [www.mib.bip.gov.pl]. Jego główne cele skupiają się wokół:

1. zwiększenia dostępu do mieszkań dla osób o dochodach uniemożliwiających obecnie nabycie lub wynajęcie mieszkania na zasadach komercyjnych;
2. zwiększenia możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb mieszkaniowych osób zagrożonych wykluczeniem społecznym ze względu na niskie dochody lub szczególnie trudną sytuację życiową;
3. poprawy warunków mieszkaniowych społeczeństwa, stanu technicznego zasobów mieszkaniowych oraz zwiększenie efektywności energetycznej.

WARTOŚĆ (NIE)MATERIALNA

O jakości życia na osiedlu, w dzielnicy i mieście, decyduje nie tylko jakość prywatnej i półprywatnej przestrzeni. Ogromne znaczenie ma również kondycja przestrzeni publicznej, jaka nas otacza. Ta z kolei uwarunkowana jest jakością życia wszystkich użytkowników – również tych, których dotyczą pojęcia marginesu społecznego i niedostatku. Dlatego też obszary, w których dostrzega się znaczenie budownictwa socjalnego, to zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych oraz poprawa jakości życia na osiedlach.

Pierwszy z nich odpowiada na potrzebę walki z wykluczeniem społecznym i eliminację biedy. Drugi natomiast jest wynikową pierwszego. Korelacja ta zachodzi choćby na poziomie zapewnienia w budynkach i mieszkaniach socjalnych odpowiedniej jakości instalacji techniczno-sanitarnych, których działanie wpływa ostatecznie na jakość życia całego środowiska miejskiego. Podobnie jak kwestie jakości wykończenia i estetyki obiektów. Owe ostatecznie odczuwalne są bardziej dla tych, którzy oglądają budynki z zewnątrz, niż przez samych mieszkańców.

Zaspokajanie tych podstawowych potrzeb jest możliwe poprzez równy dostęp do tanich form mieszkań i ich wysoka dostępność cenowa. W tym dla osób o dochodach uniemożliwiających nabycie lub najem mieszkania na zasadach rynkowych. Głównymi zadaniami zrównoważonego rozwoju w segmencie mieszkaniowym jest bowiem zapewnienie godnych warunków życia ubogim gospodarstwom domowym.

Poprzez alokację zasobów i podnoszenie ich jakości lokatorzy otrzymują możliwość mieszkania w coraz lepszych warunkach. Ostatecznie więc, współcześnie realizowane działania dążą do prowadzenia niewykluczającej polityki mieszkaniowej. Wspomniane na początku lokale o niskim standardzie pochodzą ze starych zasobów. Ich modernizacje przeprowadzane są, w taki sposób, by były mieszkaniami pełnowartościowymi, efektywnymi energetycznie. Bez szkodliwych dla zdrowia i środowiska materiałów budowlanych, z pełną siecią sanitarną.

Realizowana od kilku lat polityka mieszkaniowa sprawia więc, że obecnie powstające mieszkania będą mogły być użytkowane przez współczesne i kolejne pokolenia, zgodnie z ideą rozwoju zrównoważonego.