UX miasta, czyli po co ławki i drzewa

Na przestrzeni ostatnich 10 lat urbanistyka zachodnia zmieniła proporcje poszczególnych elementów w przestrzeni miejskiej. Nastąpił zwrot ku perspektywie pieszego. Na całym świecie obserwujemy śmiałe wdrożenia pomysłów przywrócenia mieszkańcom ulicy – od małych placyków po wyłączanie z ruchu samochodowego całych arterii. Tam, gdzie tego dokonano, odnotowywano poprawę interakcji pomiędzy mieszkańcami a ich miastem. Czy również w Warszawie?

Urbanistyka i jej zmiany to jedno z ważniejszych wyzwań polskich miast. W 2017 roku miasto Warszawa ukończyło kosztowną przebudowę ulicy Świętokrzyskiej, przy okazji otwarcia stacji II linii Metra. Obecnie jest to ulica wpisana w sieć głównych arterii w Warszawie i znacznie się różni od tej, którą była kilka lat temu. Świętokrzyska służyła wówczas głównie kierowcom do szybkiego przejazdu przez Śródmieście. Pieszym głównie do przesiadania się do innych środków komunikacji miejskiej. Obecnie, po gruntownej przebudowie, stała się znacznie atrakcyjniejsza dla wielu grup interesariuszy.

Na zlecenie Warszawskiego Zarządu Dróg Miejskich wykonano analizę porównawczą ulicy Świętokrzyskiej i Alei Jerozolimskich. Obie ulice są do siebie usytuowane równoległe i pełnią podobne funkcje w Śródmieściu. Urbanistyka jako nauka wymaga, by porównywać przestrzenie o zbliżonych cechach. Zbadano więc jednakowej długości odcinki – od Nowego Światu do Alei Jana Pawła. Wybór nie był przypadkowy – to tam porusza się bardzo dużo mieszkańców o każdej porze dnia, łącząc Wolę z Powiślem i prawobrzeżną Pragą.

WARSZAWSKA NOWA URBANISTYKA

Analiza zawiera zebrane opinie głównie użytkowników sprzed przebudowy Świętokrzyskiej oraz tuż po. Pozwala zorientować się w odczuwalnej zmianie nastawienia oraz poznać opinie mieszkańców okolicy, ale też przejezdnych do tak zmienionej przestrzeni miejskiej. Na warszawskich ulicach tego typu badanie urbanistyczne przeprowadzono po raz pierwszy. W dalszej perspektywie pozwoli poznać wpływ choćby nowej infrastruktury na rozwój biznesu oraz poznać odczuwalny komfort życia mieszkańców.

Istotnym czynnikiem wpływającym na odbiór obu ulic jest sposób ich użytkowania. Można zaobserwować znaczne różnice w ich odbiorze pomiędzy kierowcami, a pieszymi czy rowerzystami. Przy czym trzeba wziąć pod uwagę, że każdy kierowca jest również pieszym, natomiast nie każdy pieszy jest kierowcą. Perspektywa pieszego została pierwszy raz zmierzona i porównana do kierowców. Świętokrzyska otrzymała bardzo dobry wynik w tych badaniach.

Ewidentnie wpłynęła na to nowa infrastruktura: wyremontowany odcinek jest przystosowany do pieszych i rowerzystów. W Alejach wiele jest przeszkód urbanistycznych do pokonania przez pieszego czy rowerzystę. Przejścia podziemne, brak ścieżki rowerowej, brak pasów do szybkiego przejścia na drugą stronę. Wszystko to stanowi barierę mentalną dla mieszkańców, w efekcie osłabiając dostępność i obroty lokali usługowych. W analizie wykazano również mnogość pomniejszych przeszkód utrudniających przemieszczanie się: zastawione chodniki parkującymi samochodami, stan chodnika czy wysokie krawężniki.

LEPIEJ NIE POD ZIEMIĄ

Jak obecnie wygląda przemieszczanie się mieszkańców na Świętokrzyskiej? Za sprawą zwężonej jezdni jest dwa razy mniej samochodów niż na Alejach. Natomiast ruch samochodowy odbywa się w takim samym tempie. Mimo wyciszenia ruchu samochodowego mieszkańcy nie narzekają na brak dostępu do komunikacji miejskiej. Środków lokomocji jest znacznie mniej i to stanowi słaby punkt tej części Śródmieścia. Zyskali oni natomiast alternatywny sposób przemieszczania się: dobrze skomunikowaną ścieżkę rowerową.

Mieszkańcy Warszawy właśnie tędy wolą przejechać rowerem niż równoległymi Alejami czy równoległą Królewską. Odczuwalna jest tu dobra urbanistyka, dbałość o charakter przestrzeni. Tutaj rowerzyści mają zapewnioną ciągłość przejazdu w przeciwieństwie do Alei, na których za sprawą przejść podziemnych nie da się kontynuować jazdy.

W ocenie pieszych możliwość przejścia na drugą stronę na poziomie jezdni jest kluczowa dla wygodnego użytkowania ulicy. W Alejach Jerozolimskich przejścia podziemne straciły już dawno na swojej atrakcyjności czy funkcjonalności. Przeprawa przez przejście podziemne kojarzy się wszystkim ze znacznym wysiłkiem. Zwłaszcza gdy użytkownik chce zmienić środek lokomocji na inny, czy przejść przez centrum z większym bagażem.

DOWODY SPOŁECZNE

Złudnie zbudowane poczucie bezpieczeństwa w istocie go nie daje. W Alejach w czasie pomiaru miało miejsce siedmiokrotnie więcej zdarzeń drogowych z udziałem ofiar niż na Świętokrzyskiej. Duży odstęp pomiędzy przejściami sprawia także, że urbanistyka Alei zniechęca. Całą przestrzeń przeznaczona jest niemal wyłącznie dla ruchu samochodowego. Nie jest użyteczna z perspektywy innych grup użytkowników. Świętokrzyska w byciu przyjaznym pieszym zajęła więc lepiej ocenioną pozycję.

Analiza porównawcza wykazała pozytywny wpływ tzw. małej architektury na odbiór danej ulicy.  Dostępność zieleni, ławek publicznych w miejscach oddalonych od jezdni, stojaków rowerowych czy uporządkowanie tablic informacyjnych na Świętokrzyskiej poszerza spektrum pozytywniejszych skojarzeń o samej ulicy. Warszawiacy przestali myśleć o niej jako o miejscu, przez które należy tylko przejechać i nie zatrzymywać się. Obecność zieleni – drzew, traw i krzewów – powiązała przyjazność z funkcjonalnością tej ulicy. Piesi wybierają Świętokrzyską.

URBANISTYKA UZASADNIONA EKONOMICZNIE

Już teraz raport dysponuje także danymi o obecnym biznesie na obu arteriach. Mimo zwiększonego czynszu dla lokali użytkowych na Świętokrzyskiej ich zajętość wynosi aż 96%.  Podczas gdy w Alejach jest 80% – mimo niższego czynszu. To się również przekłada na odbiór mieszkańców. Badani ocenili dostępność do usług w Alejach jako dostateczny, natomiast na Świętokrzyskiej jako bardzo dobry.

Dostępność do lokali oznacza tutaj możliwość piesze dojście do lokalu – taki dostęp zwiększa ruch potencjalnych klientów. Z okna autobusu czy samochodu możemy nie zauważyć danego lokalu. Z pewnością natomiast nie skorzystamy z jego usług siedząc w pojeździe – chętniej zrobimy to spacerując obok niego. Lokale, szczególnie gastronomiczne, ulokowane przy deptakach odnotowują większe obroty niż tam, gdzie można dostać się tylko samochodem. Również w Warszawie, widać to w przedstawionych liczbach na temat zajętości przestrzeni lokalowej.